ನಾಯಕ ರತ್ನ ಗಂಡುಗಲಿ ಕುಮಾರರಾಮ-ಕಂಪ್ಲಿಯ ಚರಿತ್ರೆ ವೀರನ ಕಥೆ
The
Heroic Story of Kumara Ramanatha, Son of Kampiladeva
Kumara (ie, Prince) Ramanatha was the son of Kampiladeva and his queen consort Hariharadevi. He was a great warrior and had won many victories against the Kakatiya and Hoysala kings of Warangal and Dwarasamudra. The source of this information is a Kannada work named Paradara Sodara Ramana Kathe of Nanjunda. Hindu historical works are generally considered as fictions or poetical exaggerations. However, this work is of great historical value. Here is a short summary of the story:
Sultan Muhammad Tughlaq had a very beautiful daughter of marriageable age. Some of the officers of the Sultan who were traveling in search of a bridegroom for the Princess, visited Kummata [hearing the fame of Ramanatha]. On seeing the handsome Ramanatha they decided not to search any more for the bridegroom and got his portrait drawn up, which they took with them to Delhi. Seeing the portrait, the Sultan's daughter fell in love with him. The Sultan consoled her that he would get the Prince to marry her, and wrote to Kampiladeva proposing marriage and promising the territories of Bidar, Sagar, Nimbapur, Jambukhandi and Raichur as dowry. But Kampila, suspecting the intentions of the Sultan, rejected this. This enraged the Sultan, who vowed to take Ramanatha by force.
An archery exhibition was held at Sultan Muhammad's court, but none of the Sultan's nobles were able to hit the target. At this time Baha-ud-din, a cousin of the Sultan, rose up and accomplished the task. Impressed with his skill, the Sultan promoted him as a Malik and half of the territories of the Khans were also added to his government. This excited the jealousy of the other nobles, who fearing that Baha- ud-din might acquire much influence at the court, and even usurp the throne, joined in a conspiracy to bring about his downfall. At last they came up with a clever plan to get rid of Baha-ud-din: They went to the Sultan and told him that Baha-ud-din desired to usurp the throne of Delhi; the enraged Sultan immediately ordered his execution. In the meanwhile, one of the conspirators visited Baha-ud-din and told him that although the Sultan rewarded him much, he was secretly planning his ruin; he also advised him to leave Delhi. Believing these words, Baha-ud-din made preparations for his secret flight. At first, he sent his family and treasures to Konkan; then taking with him two hundred followers, he left Delhi and moved southwards. When Baha-ud- din's flight was reported to the Sultan, he was alarmed. He dispatched the Khwaja Jahan Ahmad Ayaz against Baha-ud-din. The royal army engaged with Baha-ud din near the southern frontier, but could not capture him on account of his great military skill. After escaping from the royal forces, Baha- ud-din reached Heddore (the river Krishna), the frontier of Kampiladeva's kingdom.
Kampiladeva's ministers advised himnot to give shelter to Baha-ud-din as it would displease the Sultan. But Ramanatha argued that it was the duty of a king to give protection to a homeless and helpless person. Listening to Ramanatha's advice, Kampiladeva welcomed the refugee and gave him asylum in his kingdom.
When
this was reported to Sultan Muhammad, he became furious and ordered the Khwaja
Jahan to besiege Kummata, the capital of Kampiladeva.
The news of the invasion reached Kummata. Kampiladeva summoned a council of war and it was decided to offer resistance. He sent his minister Baichappa with a large large army to strengthen Kummata. Meanwhile the Khwaja Jahan, after reducing the countries of Torgal, Badami, Mudgal and Kopana, arrived at Kummata and laid siege to the fort. When this information reached Kampila, he immediately set out for Kummata accompanied by Ramanatha and Baha-ud-din. In the following battle Katanna and Ramanatha won a decisive victory over the Muhammadans, who were obliged to raise the siege and retire to Delhi. Ramanatha returned to his father with an immense booty. The king celebrated his victory with great pomp.
It was the occasion of the Pikes festival; all the feaudatory chiefs of the kingdom flocked to the capital. Ratnaji, Kampiladeva's favorite and youngest wife, was watching the procession from the balcony of her palace. She was lady of doubtful character. At this time she saw a handsome youth among the crowd and fell in love with him so intensely. She learnt from her maid that he was none other than her step-son Ramanatha. She then waited for an opportunity to gratify her desires. Very soon she got an opportunity when Kampila went on a hunting. Ramanatha, who did not like hunting, spend his time in sports. One day he was playing ball; the playground was in front of Ratnaji's palace. During the course of the game the ball fell into her palace [In one version, the ball was seized by one of her maidens, who took it to her]. Rama sent Katanna to fetch it. But the queen demanded Rama to come in person to take away the ball. Thus Rama himself went to her palace. Seeing Rama alone, Ratnaji began to make overtures to him; she told him that she was first proposed as his bride, but Kampila had married her against her will. Rama reminded her of the present condition of their relation. She used every kind of art to win him, but Rama was adamant. He came out of her clutches and escaped from her presence. Ratnaji vowed to take vengeance upon him for the insult. When Kampila returned, she misrepresented the whole incident before him, and accused Ramanatha of ravishment. Enraged at the shameful conduct of his son, the king sent the minister Baichappa with orders to behead him. But the minister, knowing the innocence of Rama, communicated the king's orders to him. Rama related the true account of his conversation with Ratnaji. The clever minister concealed Ramanatha with his five wives and companions in an underground cell. He then carried in procession their dummy representations along the streets of the capital. [According to another account Baichappa ordered the immediate execution of five criminals and showed their heads to Kampila, telling him that they were the heads of Rama and his four companions. The king who was stricken with uncontrollable grief when he heard the news of the execution of his son, dared not look at the heads, and ordered their immediate removal. He felt very sorry and accused the minister of having been so hasty in carrying out his orders.] Only to Hariharadevi the truth was revealed.
Ramanatha. The news of the Khwaja Jahan's second defeat reached Delhi. The Sultan became enraged and blamed Khwaja Jahan for having twice suffered defeat at the hands of a boy. The Sultan's mind was concentrated on finding a leader who could capture and bring This
A Madiga woman named Matangi was the door-keeper of the Sultan. She came forward and represented to the Sultan, "If your Majesty give me permission, I would conquer Kummata and Hosadurga, humble Kampila and bring Ramanatha". Sultan Muhammad was very much pleased with her words and made her the commander-in-chief. He then sent her with an immense army against Kummata.
Baichappa
opinioned that Ramanatha should move to Hosadurga as it was a bigger fort and
fight the enemy. But Ramanatha opposed this and related that Kummata was the
safest part of Hosamale; if that were lost it would never be possible to fight
at Hosamale. Besides such a change of tactics they would be considered as
having been scared away by a woman. Meanwhile Matangi sent a messenger to
Ramanatha asking him to submit to the Sultan by handing over Baha-ud-din and
accepting the hand of the Sultan's daughter. Ramanatha laughed at these
proposals and prepared to give battle. Reached Matangi first send Madhura Khan
to blockade Kummata, and led her attack on Ramanatha. In the meanwhile the
siege of Kummata was going on with all speed. There was no hope for the
defenders; many great generals of Kampila fell. At last the gate of the fort
were broke open and the Delhi army entered the fort.
Ramanatha lost heart. He hurried to the palace, worshiped the God Shiva and addressed the ladies. The royal ladies performed Jauhar. Then he returned to the battle field and a fresh charge on the enemy was launched. For a while Ramanatha and his followers kept the enemy at bay. But the Musalmans again rallied and returned their shower of shots, arrows and missiles, with even greater vigour. In the midst of this struggle Sangama Deva, Katanna and Baha-ud-din all fell. Ramanatha was pressed from three sides. At last he fell down struck by an unknown hand. His head was cut off and sent to Delhi.
Some Facts:
Muhammad Tughlaq's Conquest of Kampili
The poet describes three battles fought between Kampiladeva and Sultan Muhammad, which is correct according to Musalman records. It is also a fact that Baha-ud-din took protection of Kampiladeva, but he did not die in the battle. Kampiladeva himself sent him to Vira Ballala, before the fall of Kummata. Afterwards Baha-ud-din was captured and put to deathby the Sultan. Sultan Muhammad had a daughter which is confirmed by the author of Tarikh-i-Firoz Shahi. The Sultans usually marry their daughters to the wazirs or some distinguished governors for political reasons. It is impossible to believe that Sultan Muhammad agreed to marry his daughter to a Hindu. Dawar Malik, son of Khudawandzada, was a son-in-law of the Sultan. Yahya mentions that a royal princess was given in marriage to one Maulana Yusuf, who later became Dawar-ul-Mulk. Both Dawar Malik and Dawar-ul-Mulk must be the same person. Agha Mahdi Husain mentions two daughters of Muhammad and states that the eldest one was married to the Khwaja Jahan Ahmad Ayaz.
Nanjunda
addresses Khwaja Jahan as Nemi Khan [ie, Malik Kafur], and Baha-ud-din as
Badura Khana.We have some inscriptions mentioning the heroic deeds of
Ramanatha. One of them is that Madarasa, the son of Sangama and grandson of
Baichappa, set up the statue of Kumara Ramanatha at Sangur in the reign of Deva
Raya I in 1407. (There must be some connection between Vijayanagara and
Ramanatha. Both Baichappa and Sangama were the subjects of Kampiladeva, while
Madarasa was in the service of the Vijayanagara king Deva Raya 1) An
inscription of 1432, states that one Puttagade, a subject of Deva Raya II,
opposed a force which came to Kolavalli and broke the army, and in the battle
with valour like that of Kumara Ramanatha covered with arrows took swarga by
force. Another inscription of 1528 mentions the construction of a temple for
God Ramanathadeva at Hosadurga in memory of Ramanatha
Vodeya
of Hosamale, the Hosamale, the son of Hariharadevi, and of the heroes who fell
with him. Katanna was the foster son of king Kampila, and Sangama Deva was his
son-in-law.
ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಓದಿ :
ನಾಯಕ ರತ್ನ ಗಂಡುಗಲಿ ಕುಮಾರರಾಮ-ಕಂಪ್ಲಿಯ ಚರಿತ್ರೆ
ಕನ್ನಡನಾಡಿನ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಜನಸಮುದಾಯದ ನಡುವಿನಿಂದ ಬಂದ ಮರೆಯಲಾಗದ ರಾಜನೆಂದರೆ ಕುಮ್ಮಟದ ಅಧಿಪತಿ ಕುಮಾರ ರಾಮನಾಥ. ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ವರ್ತಮಾನದ ದೃಷ್ಠಿಕೋನದಲ್ಲಿ ನೋಡುವಾಗ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನಿರಂಕುಶ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ಕ್ರೂರಮುಖಗಳನ್ನು ಜೊತೆಗೆ, ಯಾವುದು ಜನಪರವಾಗಿ ಇರುತ್ತದೆಯೋ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಮರ್ಜಿಯಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡೇ ನಮ್ಮ ಸಂಶ್ಲೇಷಣೆಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಇದು ದಿಟವೂ ಕೂಡ. ಆದರೆ ಭಾರತೀಯ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಅವಲೋಕವನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ನೋಡಿದರೆ ಇಡೀ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಜನಮಾನಸದಲ್ಲಿ ಬೇರೂರಿದ ಏಕೈಕ ಅರಸ ಗಂಡುಗಲಿ ಕುಮಾರರಾಮ. 13ನೇ ಶತಮಾನದ ರಾಜನೊಬ್ಬ ಸಮಾಜದ ಅಪಾರ ಗೌರವ, ಮನ್ನಣೆ, ಪೂಜೆ, ಆದರಗಳಿಗೊಳಗಾದ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದವನಾಗಿದ್ದನೆಂದರೆ ಅದು ಬಹುದೊಡ್ಡ ಪವಾಡದಂತೆ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಕುಮಾರರಾಮನ ಚರಿತ್ರೆಯು ನಿಜಾರ್ಥದಲ್ಲಿ ಜೀವಂತ ಪವಾಡವಾಗಿತ್ತೆಂಬುದನ್ನು ನಾಡಿನ ತುಂಬ ಹಬ್ಬಿದ ಆತನ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಆದರ್ಶ ಕತೆಗಳೇ ಹೇಳುತ್ತವೆ.
ಕಂಪಿಲರಾಯನ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾದ ಕುಮಾರ ರಾಮನಾಥ ಕನ್ನಡನಾಡಿನ ಭದ್ರ, ಜನಪರ ಆಡಳಿತದ ಕುಮ್ಮಟದುರ್ಗದ ಸೇನಾನಿ. ಮುಮ್ಮಡಿ ಸಿಂಗಿನಾಯಕನ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಬಂದ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯದ ರಾಜಕಾರಣಿ. ಹೊಯ್ಸಳರಂತಹ ಪ್ರಬಲ ರಾಜಮನೆತನವನ್ನು ಹಿಮ್ಮೆಟಿಸಿದ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ ಆತನಿಗಿದೆ. ಕುಮಾರರಾಮ ದೆಹಲಿಯ ಸುಲ್ತಾನರನ್ನು ನಾಲ್ಕುಬಾರಿ ಓಡಿಸಿದ ಸಮರ್ಥ ದೊರೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತವನ್ನು ಕೈವಶ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲೆತ್ನಿಸಿದ ದೆಹಲಿಯ ಸುಲ್ತಾನರನ್ನು ಓಡಿಸದೆ ಕೆಲವು ರಾಜರು ಶರಣಾಗತರಾದಾಗ ಕುಮಾರರಾಮ ತನ್ನ ಪುಟ್ಟ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಮಿತಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಅವರನ್ನು ಹಿಮ್ಮೆಟಿಸಿದ್ದು ಭಾರತೀಯ ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಇತಿಹಾಸದ ರೋಚಕ ಸಂಗತಿ. ಈ ದೇಶವನ್ನು ಕ್ಷತ್ರಿಯರಲ್ಲದೆ, ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯದ ವೀರರು ಕೂಡ ಪ್ರಜ್ಞಾವಂತಿಕೆಯಿಂದ ಅದರಲ್ಲಿಯೂ ಜನಮುಖಿಯಾಗಿ ನಾಡನ್ನು ಆಳ್ವಿಕೆ ಮಾಡಬಲ್ಲರೆಂಬುದಕ್ಕೆ ಕುಮ್ಮಟದ ಕುಮಾರರಾಮನೇ ಹಿರಿದಾದ ಸಾಕ್ಷಿ. ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರನ್ನು ಹೀನಾಯವಾಗಿ ಸೋಲಿಸಿದ ಈತನ ದಾಖಲೆಯೂ ಇದೆ. ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಿಯೂ ನಿರ್ಧಿಷ್ಟವಾಗಿ ದಾಖಲಾಗದೇ ಹೋದ ಈತನ ಜೀವನ, ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಮರುಕಟ್ಟುವಿಕೆ ಆಗಲೇಬೇಕಾಗಿದೆ.
ಕುಮಾರರಾಮ ಕೇವಲ ದೊರೆಯಲ್ಲ. ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವೀರ. ನೀರಾವರಿ ಮುನ್ನೋಟ ಹೊಂದಿದ್ದ ಕೃಷಿಕರ ಪರವಿದ್ದ ರೈತಾಪಿ, ಪ್ರಬಲವಾದ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಸಣ್ಣ ಸೈನಿಕರ ದಂಡಿನಿಂದ ಸೋಲಿಸಬಹುದು ಎಂದು ತೋರಿಸಿದ ದಂಡನಾಯಕ. ನಿಸರ್ಗ ನಿರ್ಮಿತ ಬೆಟ್ಟಗುಡ್ಡಗಳಿಗೆ ತನ್ನ ವಿವೇಚನಾ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಕೆರೆ-ಕುಂಟೆ-ಕಾಲುವೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ ತಾಂತ್ರಿಕ ನಿಪುಣ. ನೈತಿಕವಾಗಿ ತತ್ವಾದರ್ಶಗಳನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡ ಸದ್ಗುಣಿ. ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಜನರಿಗಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ಹಂಚಿದ ದಾನವೀರ. ಈ ಮಾತುಗಳೆಲ್ಲಾ ಕುಮಾರರಾಮನಿಗೆ ಕೇವಲ ವಿಶೇಷಣಗಳೆಲ್ಲ. ವಾಸ್ತವ ಬಿರುದುಗಳು. ಕಂಪಿಲರಾಯನ ಕುಮ್ಮಟದುರ್ಗ ಕೊಪ್ಪಳ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಗಂಗಾವತಿ ಪರಿಸರದ ಮುಕ್ಕುಂಪೆ ಬೆಟ್ಟಗಾಡಿನಲ್ಲಿದೆ. ಸುತ್ತುವರಿದ ಒಳಗೋಟೆ ಮತ್ತು ಹೊರಗೋಟೆಗಳನ್ನು ಬೆಟ್ಟವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡೇ ಕುಮಾರರಾಮ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ್ದು ವಿಶೇಷ. 13ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿಯೇ ಜಲಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿ ನೀರಾವರಿಗೆ ಚಾಲನೆ ನೀಡಿದ ಕೀರ್ತಿ ಇವನದು. ಮುಂದೆ ಬಂದ ವಿಜಯನಗರದ ಅರಸರು ನೀರಾವರಿ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಅನುಕರಿಸಿ ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು.
ಕೃಷಿಕರ, ಕೂಲಿಗಳ ಪರವಾಗಿದ್ದ ಕುಮಾರರಾಮ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಇಂದಿಗೂ ಜನಮಾನಸದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಐತಿಹ್ಯವೊಂದು ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ. ಅಪಾರ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ತನ್ನ ಗುಡ್ಡಗಾಡಿನ ಗವಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಡಗಿಸಿಟ್ಟಿದ್ದ ರಾಮನಾಥ ಬರಗಾಲಗಳಲ್ಲಿ ಜನರಿಗೆ ಹಂಚಿದನೆಂಬುದು. ಬಹುಶಃ ಈ ಕಾರಣದಿಂದಲೇ ದೆಹಲಿಯ ಸುಲ್ತಾನರು ಇವನ ರಾಜ್ಯದ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದ್ದು. ಇಡೀ ಕುಮ್ಮಟದುರ್ಗದ ಪರಿಸರ ಯೋಜಿತ ಸೇನಾನೆಲೆಯಂತಿದೆ. ಯಾವ ಪ್ರಬಲ ರಾಜ್ಯದ ಆಕ್ರಮಣಗಳೂ ಆಗುವ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದಂತೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮುಖ್ಯವಾದ ದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ನೆಡುಗಂಬಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಜನ ಇವುಗಳನ್ನು ಕಲ್ಕುಕುದುರೆಗಳೆಂದು ಇಂದಿಗೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ದೊಡ್ಡದಾದ ಬಂಡೆಗಳ ಮೇಲೆ ಬಂಡುಕೋರರು ಬರದಂತೆ ಅವರ ಕುದುರೆ ಮತ್ತು ಕಾಲಾಳುಗಳು ನಡೆಯಲು ಬಾರದಂತೆ ಕಲ್ಲಿನ ಕುಳಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಹೊಯ್ಸಳರು ಮತ್ತು ಸುಲ್ತಾನರು ಕುಮ್ಮಟಕ್ಕೆ ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ.
ಭಾರತೀಯ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಅರಸನಿಗೆ ಬಹುಪತ್ನಿಯರೇ ಇರುವುದು ವಾಡಿಕೆ. ಇದೊಂದು ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಗಿಯೂ ಇತ್ತು. ಪಟ್ಟದರಸಿ, ಉಪಪತ್ನಿಯರೂ ಇರುತ್ತಿದ್ದರು. ಸ್ವತಃ ಕಂಪಿಲರಾಯನಿಗೂ ಹರಿಯಾಲದೇವಿ ಪಟ್ಟದರಸಿ, ರತ್ನಾಜಿ ಉಪಪತ್ನಿ. ಆದರೆ ಕುಮಾರರಾಮ ಮಾತ್ರ ಹೊಸ ನೈತಿಕತೆಯ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ರೂಢಿಸಿ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡವನು. ತನ್ನ ಚಿಕ್ಕಮ್ಮ ರತ್ನಾಜಿಯು ಇವನನ್ನು ಮೋಹಿಸಿದರೂ ನಿರಾಕರಿಸಿದ ವೀರ. ದೆಹಲಿಯ ಸುಲ್ತಾನನ ತಂಗಿಯೂ ಮೋಹಪರವಶಳಾದರೂ ನಿರಾಕರಿಸಿದ ವೀರ. ಹಾಗಾಗಿ ಇಂಥ ಒಬ್ಬ ಅರಸನಿದ್ದನೆಂಬುದೇ ಕನ್ನಡ ನೆಲದ ಹೆಮ್ಮೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯ ರಾಜರು ಹಲವರಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಅರಮನೆ ಕೋಟೆಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿವೆ. ಅವರೆಲ್ಲಾ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಬರೆಸಿಕೊಂಡರು. ಸ್ಮಾರಕಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿಕೊಂಡರು. ನಾಮೆಗಳನ್ನು, ಬಖೈರುಗಳನ್ನು ಬರೆಸಿಕೊಂಡರು. ಆದರೆ ಇವರೆಲ್ಲರಂತೆ ಏನೂ ಮಾಡದೇ ಗ್ರಾಮೀಣ ಜನರ ಬಾಯಲ್ಲಿ ಹಾಡಾಗಿ, ಕತೆಯಾಗಿ, ಲಾವಣಿಯಾಗಿ, ಕಾವ್ಯವಾಗಿ, ಗಾದೆಯಾಗಿ, ಒಗಟಾಗಿ ಉಳಿದ ಏಕೈಕ ಜನರದೊರೆ ಕುಮಾರರಾಮ ಮಾತ್ರ. ಈತನ ಮೇಲೆ ಬಂದ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ಆತನ ಕೀರ್ತಿಯ ಉನ್ನತಾದರ್ಶದ ಸ್ವರೂಪ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ.
ಕುಮಾರರಾಮ ದೆಹಲಿಯ ಸುಲ್ತಾನರೊಂದಿಗೆ ಕಾದಾಡಿ ಕೊನೆಗೂ ಜೀವತೆತ್ತ ಮೇಲೆ ಜನರು ಕಟ್ಟಿದ ಸಾಹಸ ಕಥನಗಳ ಸಾಗರವೇ ಇದೆ. ಶಿಷ್ಟ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ನಂಜುಂಡ ಕವಿ ಕುಮಾರರಾಮನ ಸಾಂಗತ್ಯ ಬರೆದರೆ, ಪಾಂಚಾಳಗಂಗ, ಅನಾಮಿಕ ಕವಿ, ಗಂಗ, ನಾಗಸಂಗಯ್ಯ, ಮಹಾಲಿಂಗಸ್ವಾಮಿ ಮುಂತಾದವರು ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು ಬರೆದು ರಾಮನ ನೈತಿಕಾದರ್ಶದ ಜೀವನ ಕಥನವನ್ನು ಲೋಕಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಚನ್ನಬಸವ ಪುರಾಣ, ಕೆಳದಿನೃಪ ವಿಜಯ, ಇಮ್ಮಡಿ ಚಿಕ್ಕ ಭೂಪಾಲ ಸಾಂಗತ್ಯ, ನವರತ್ನ ಮಾಲಿಕೆ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಕುಮಾರರಾಮನ ಕಥಾ ಪ್ರಸಂಗ ಬಂದಿವೆ. ಕನ್ನಡ ಕವಿಗಳಿಗೆ ಈ ದೊರೆ ಚೆನ್ನರಾಮ, ಬಲರಾಮ, ಕುಮಾರರಾಮ, ಕಡುಗಲಿರಾಮ, ಪರನಾರಿ ಸಹೋದರನಾಗಿ ಕಂಡು ಬಂದಿದ್ದು ವಿಶೇಷವೇ ಸರಿ. ತೆಲುಗಿನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ತುಳುವಿನಲ್ಲಿಯೂ ಈತ ಕಾವ್ಯದ ವಸ್ತುವಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಬಯಲಾಟ, ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಸಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಜೀವಂತ ಕತೆಯಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಭಾರತದ ಯಾವೊಬ್ಬ ದೊರೆಯೂ ಇಷ್ಟೊಂದು ಕಾವ್ಯಗಳ ಉದಾತ್ತ ನಾಯಕನಾದ ನಿದರ್ಶನಗಳೇ ಇಲ್ಲ. ಕುಮಾರರಾಮನಿಗೆ ಈ ಕೀರ್ತಿ ಸಂದಿದೆ.
ಕನ್ನಡನಾಡಿನ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಕುಮಾರರಾಮನ-ರತ್ನಾಜಿಯ ಕತೆಯು ಜನಪದರ ಬಾಯಲ್ಲಿದೆ. ಕುಮಾರರಾಮನ ಬಾಲ್ಯ, ಯೌವ್ವನ, ಜನಪರ ಕೆಲಸ, ಸಾಹಸ, ನೈತಿಕಗುಣ, ಶೀಲಗುಣದ ಅನೇಕ ಹಾಡುಗಳು ಜನಜನಿತವಾಗಿವೆ. ಬರ್ರಕಥಾ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿಯೂ ಇವನ ಚರಿತ್ರೆಯಿದೆ. ನೂರಾರು ಕತೆಗಳಿವೆ, ಐತಿಹ್ಯಗಳಿವೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಕುಮಾರರಾಮನ ಮರಣದ ನಂತರ ಕೆಲವು ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಇವನನ್ನು ಪೂಜಿಸಿದ ಜನತೆಯ ಮನೋಧರ್ಮದೊಳಗಡೆ ಕುಮಾರರಾಮ ಅಚ್ಚೊತ್ತಿದ ಚಿತ್ರವಾಗಿದ್ದಾನೆ. ರಾಮಗಡ, ಹೊಸಮಲೆ ದುರ್ಗ, ಹಾವೇರಿ, ಸಿಡಿಗಿನಮೊಳ, ಮಲ್ಲಾಪುರ, ಇಂದ್ರಿಗಿ, ಮುಕ್ಕುಂಪೆ, ಹೇಮಗುಡ್ಡ, ಸೊರಬ, ಶಿವಮೊಗ್ಗ, ಚಾಮರಾಜನಗರ, ಅಂಕೋಲ, ಹೊನ್ನಾವರ, ಹಳೇಬೀಡು, ಗುಳೇದಗುಡ್ಡ ಮುಂತಾದ ಕಡೆ ಕುಮಾರರಾಮನ ದೇವಾಲಯಗಳಿವೆ. ಜನತೆ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಕುಮಾರರಾಮನ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜಾತ್ರೆಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಶೂಲದ ಹಬ್ಬ, ಕಳ್ಳರಾಮನ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಸಣ್ಣರಾಜ್ಯವೊಂದರ ರಾಜನೊಬ್ಬ ದೇವರಾದುದು ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲೆ ವಿಶೇಷ. ಇದರ ಹಿಂದಣ ಆತನ ಜನಪ್ರಿಯತೆ, ಜನಾನುರಾಗಿತನವನ್ನು ಚರಿತ್ರೆಯ ಬರೆಹಗಾರರು ಅರಿಯಬೇಕಿದೆ. ಬಳ್ಳಾರಿ-ಕೊಪ್ಪಳ-ಶಿವಮೊಗ್ಗ-ಹಾವೇರಿ ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಕುಮಾರರಾಮನ ರುಂಡದ ಕಟ್ಟಿಗೆಯ ದೊಡ್ಡ ಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನು ಮನೆಗಳಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವೆಂದರೆ ಬಳ್ಳಾರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಹಳ್ಳಿಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಮೋಹರಂ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಕುಮಾರರಾಮನ ಹೆಸರಿನ ಪೀರಲು ದೇವರನ್ನು ಕೂರಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಆಧುನಿಕ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ರುದ್ರಮೂರ್ತಿಶಾಸ್ತ್ರಿ ಅವರು ‘ಕುಮಾರರಾಮ’, ಕೊರಟಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸರಾಯರು ‘ಕನ್ನಡಿಗರ ಕಾಳರಾತ್ರಿ’ ಎಂಬ ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. ವಸುದೇವ ಭೂಪಾಳಂ ಅವರು ‘ಕುಮ್ಮಟ ವಲ್ಲಭ’, ಚದುರಂಗರು ‘ಕುಮಾರರಾಮ’ ಎಂಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. ಕೊಪ್ಪಳ-ಬಳ್ಳಾರಿ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ 25 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ನಾಟಕಗಳ ರಚನೆಯಾಗಿವೆ. ಗಂಗಾವತಿ ಪರಿಸರದ ಗ್ರಾಮೀಣ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳು ಕೆಲವು ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಹಾಡುತ್ತಾರೆ. ಕುಮಾರರಾಮನಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಕೈಫಿಯತ್ತುಗಳು ರಚನೆಯಾಗಿವೆ. ಈತನನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಹಲವು ವೀರಗಲ್ಲುಗಳು ಕುಮ್ಮಟದುರ್ಗದ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಅನಾಥವಾಗಿ ಬಿದ್ದಿವೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಆಕರಗಳು ಶ್ರೇಷ್ಠ. ಜನಪ್ರಿಯ ಕುಮಾರರಾಮನನ್ನು ತಮ್ಮ ಒಡಲೊಳಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಜೀವಂತವಾಗಿ ಆತನನ್ನು ಕಥಿಸುತ್ತಿವೆ, ಮಥಿಸುತ್ತಿವೆ.
ಆದರೆ ಇಂತಹ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ರಾಜನ ಉಲ್ಲೇಖವಿರುವ ಶಾಸನಗಳಿಲ್ಲ. ಶಾಸನಗಳನ್ನೇ ನಂಬಿ ಚರಿತ್ರೆ ಬರೆಯುವ ಪಂಡಿತಮಾನ್ಯರು ಈತನ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನದೇನನ್ನೂ ಬರೆಯಲಿಲ್ಲ. ವಿಜಯನಗರ ಪೂರ್ವ ಚರಿತ್ರೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ಉಲ್ಲೇಖ ಬಿಟ್ಟರೆ ಮತ್ಯಾವ ವಿಶೇಷ ಇತಿಹಾಸವನ್ನೂ ಧರ್ಮನಿಯಂತ್ರಣತ್ವದ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆದ ಚರಿತ್ರೆಕಾರರು ಕುಮಾರರಾಮನನ್ನು ಮುನ್ನೆಲೆಗೆ ತರಲಿಲ್ಲ. ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯದ ಹಿನ್ನಲೆಯಿಂದ ಬಂದ ಈ ರಾಜ ಇವರ ಕಣ್ಣೊಳಗೆ ಬೀಳಲಿಲ್ಲ. ಕುಮಾರರಾಮ ಗುಡಿ-ಗುಂಡಾರಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಲಿಲ್ಲ. ತಾನೇ ಮುಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಗುಡಿ-ಗುಂಡಾರದ ದೈವವಾದ. ಲಿಖಿತ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ದಾಖಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ಜನರ ಬಾಯೊಳಗೆ ನಿತ್ಯ ನಿರಂತರ ಜಂಗಮ ಚರಿತ್ರೆಯಾಗಿ ನಲಿಯುತ್ತಿದ್ದಾನೆಂಬುದು ಮುಖ್ಯ. ಕುಮಾರರಾಮ ಯಾವೊಂದು ಧರ್ಮದ ಒಳಗೋಲಿಗೆ ಸಿಕ್ಕುಬೀಳಲಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ ಚರಿತ್ರೆಕಾರರ ಬರಹದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ಬರಲಿಲ್ಲ. ಈತನ ಜಾತಿಯ ಕಾರಣಕ್ಕೂ ಚರಿತ್ರೆಕಾರರ ಅವಗಾಹನೆಗೆ ಒಳಗಾಗಿರಬಹುದೆಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟ. ಕುಮಾರರಾಮನನ್ನು ಅಜರಾಮರಗೊಳಿಸಿದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಲೋಕ. ಮಿಗಿಲಾಗಿ ಕನ್ನಡನಾಡಿನ ಜನಪದಲೋಕ ಅಭಿನಂದನೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಆಕರಗಳನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡೇ ಕುಮಾರರಾಮನ ಹೊಸ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಮರುನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿ ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದ ಪುಟದ ಮುಖ್ಯ ಭೂಮಿಕೆಗೆ ಸೇರಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ.
ಇಷ್ಟೇಲ್ಲಾ ಕಂಪ್ಲಿಯ ಇತಿಹಾಸ ಇದ್ದರೂ ಸಹ ಕಂಪ್ಲಿಯ ಯಾವುದೇ ಒಂದು ರಸ್ತೆಗೆ, ನಾಮಫಲಕ, ಕಛೇರಿಗಳಿಗೆ ನಾಯಕರತ್ನ ಗಂಡುಗಲಿ ಕುಮಾರರಾಮನ ಹೆಸರಿಡಲ್ಲಾರದ್ದೇ ದೊಡ್ಡ ದುರಂತ ಅಂತನೇ ಹೇಳಬಹುದು.
ಸಿದ್ದಿ ಟಿವಿ, ಕಂಪ್ಲಿ
